19 IV 1943
WYBUCH POWSTANIA W GETCIE WARSZAWSKIM.

19 kwietnia 1943 roku warszawscy Żydzi podjęli walkę zbrojną z Niemcami. Powstańcy nie mogli mieć nadziei na zwycięstwo. Kierowała nimi chęć odwetu na Niemcach, zadania wrogowi możliwie wysokich strat. Przede wszystkim wybierali jednak śmierć z bronią w ręku. Wobec perspektywy nieuchronnej zagłady nie chcieli ginąć biernie. Powstanie kwietniowe było największym zbrojnym zrywem Żydów podczas II wojny światowej, a zarazem pierwszym powstaniem miejskim w okupowanej Europie.

Już od kilku lat politycy, wolontariusze i inne osoby biorące udział w obchodach rocznicy powstania w getcie warszawskim przypinają sobie papierowe żonkile. Te kwiaty także najczęściej są składane pod pomnikami upamiętniającymi ten heroiczny zryw. Ale właściwie dlaczego akurat żonkile?

Najczęściej padająca odpowiedź dotyczy kształtu tego kwiatu, który układa się w pięcioramienną gwiazdę, mającą przypominać Gwiazdę Dawida, którą każdy mieszkaniec getta musiał nosić. Wymóg ten powstał na podstawie rozporządzenia Hansa Franka z 1939 r., które mówiło:

Wszyscy Żydzi i Żydówki przebywający na terenie Generalnego Gubernatorstwa, którzy przekroczyli 10 rok życia są obowiązani od 1 grudnia 1939 roku nosić na prawym rękawie ubrania i płaszczy białe opaski o minimalnej szerokości 10 cm zaopatrzone w gwiazdę Syjonu. W opaski te zaopatrzą się Żydzi i Żydówki sami [...].

Tyle tylko, że akurat w getcie warszawskim Żydzi nosili opaski z biało-niebieską gwiazdą. Żółte Gwiazdy Dawida noszono m.in. w getcie łódzkim. Były to łaty w kształcie żółtych gwiazd, w dodatku przyszywane z prawej strony (dziś żonkile przypinane są najczęściej z lewej).

Jedynym zatem uzasadnieniem wykorzystywania żółtych żonkili w kontekście powstania w getcie warszawskim wydaje się być historia Marka Edelmana – ostatniego przywódcy Żydowskiej Organizacji Bojowej. W książce Hanny Krall „Zdążyć przed Panem Bogiem” Edelman powiedział, że każdego 19 kwietnia, w rocznicę wybuchu powstania w getcie otrzymywał od anonimowej kobiety bukiet żółtych żonkili. Później on sam co roku składał te kwiaty przed Pomnikiem Bohaterów Getta.

I właśnie ze względu na ten zwyczaj Marka Edelmana organizatorzy 70. rocznicy wybuch powstania
w getcie warszawskim uczynili z żonkila symbol pamięci o tym zrywie.

Dziś, 19 kwietnia 2023 roku, mija 80 rocznica wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim. W naszej Szkole pamiętamy o tych wydarzeniach i zachęcamy do zapoznania się z gazetką dotyczącą Powstania oraz akcji „Żonkil”, która znajduje się przy wejściu do Szkoły.

Więcej informacji o Powstaniu w Getcie Warszawskim znajdziemy na stronie Muzeum Historii Żydów Polskich: https://www.polin.pl/pl

​